Hakaret Suçu Nedir?
Hakaret suçu, Türk Ceza Kanunu'nun (TCK) 125. maddesinde düzenlenmiştir. Bu suç, bir kişinin onur, şeref ve saygınlığını rencide edecek nitelikte somut bir fiil veya olgu isnat etmek ya da sövmek yoluyla işlenir. Temel haldeki cezası 3 aydan 2 yıla kadar hapis veya adli para cezasıdır. Ancak, kamu görevlisine karşı veya nitelikli hallerde işlenmesi durumunda cezanın alt sınırı 1 yıldan az olamaz. Ayrıca, hakaretin alenen işlenmesi halinde ceza 1/6 oranında artırılır.
Örneğin, sokak ortasında bir polise "gerizekalı" demek, kamu görevlisine hakaret suçunu oluşturur ve en az 1 yıl hapis cezası ile cezalandırılır. Aynı zamanda, bu ifadenin alenen söylenmesi nedeniyle ceza artırılır.
Hakaret Sayılmayan Kelimeler ve Sözler
Hakaret suçunun oluşması için kullanılan ifadelerin kişinin onur, şeref ve saygınlığını açıkça rencide edici nitelikte olması gerekir. Yargıtay kararlarına göre, aşağıdaki türden sözler hakaret suçu kapsamında değerlendirilmez:
1. Beddua Niteliğindeki Sözler
- Allah belanı versin
- Allahından bul
- Allah müstahakını versin
Bu tür sözler, beddua niteliğinde olup hakaret suçu oluşturmaz. Örneğin, Yargıtay 4. Ceza Dairesi'nin 2014/1282 sayılı kararında, bir kişinin polis memuruna "Allah belanızı versin" demesi beddua kabul edilmiş ve hakaret sayılmamıştır.
2. Eleştiri veya Ağır Eleştiri İçeren Sözler
- Dosyaları okumuyorsunuz, bu rezalettir.
- Eğitimsiz, tecrübesiz, teknolojiden anlamayan kişilersiniz.
- Sen şizofren hastasısın, iki ruhlusun.
Eleştiri niteliğindeki sözler, hakaret suçu kapsamında değerlendirilmez. Örneğin, Yargıtay 4. Ceza Dairesi'nin 2014/354 sayılı kararında, bir kişinin tüketici hakem heyetine yönelik "eğitimsiz ve tecrübesiz" şeklindeki eleştirisi hakaret sayılmamıştır.
3. Kaba Hitap veya Nezaket Dışı Sözler
- Terbiyesiz
- Ahlaksız
- Siz kimsiniz lan?
- Ne mal olduğunuzu biliyorum
Bu tür sözler, nezaket dışı ve kaba hitap olarak kabul edilir, ancak hakaret suçu oluşturmaz. Örneğin, Yargıtay 18. Ceza Dairesi'nin 2017/11006 sayılı kararında, "beceriksiz herif, meziyetsiz, karaktersiz" ifadeleri kaba hitap olarak değerlendirilmiş ve hakaret sayılmamıştır.
4. Salt Rahatsız Edici İfadeler
- Sen kendini bilmeyen birisin.
- Cahil cahil konuşma.
Bu tür sözler, rahatsız edici olmakla birlikte hakaret suçu kapsamında değerlendirilmez. Yargıtay 4. Ceza Dairesi'nin 2021/27093 sayılı kararında, "sizler yalakasınız" ifadesi rahatsız edici kabul edilmiş ancak hakaret sayılmamıştır.
5. Meslek Gruplarına Yönelik Hakaret Sayılmayan Kelimeler:
- Avukatlara Yönelik: "Yalancı", "bir şey bilmez", "davadan haberi yok", "o ne biliyor", "atıyor", "kukla" gibi sözler avukata hakaret sayılmaz
- Polis ve Askerlere Yönelik: "Siz kimsiniz", "hayvanca davranan üniformalılar", "terbiyesiz herifler", "biz TC polisine kimlik falan vermeyiz lan", "siz nasıl polissiniz lan" gibi ifadeler hukuken hakaret sayılmamaktadır.
- Sağlık Personeline Yönelik (Doktor/Hemşire): "İşini doğru yap", "anlamıyorsun", "ne biçim doktorsun", "yeter be", "dırdırınızı çektiğim yeter", "kasap mısın", "okumuşsun ama adam olamamışsın" gibi sözler incitici olsa da hakaret suçu kapsamında değerlendirilmez.
- Öğretmenlere Yönelik: "Notumu doğru vermediniz", "sınıfa-okula gelmiyorum", "yanlış anlatıyorsunuz, doğrusu bu", "yetti be", "bilgisiz", "tecrübesiz", "senden hoca olmaz" gibi kelimeler hukuken hakaret sayılmaz.
- Gardiyanlara Yönelik: "Beceriksiz herif, meziyetsiz, karaktersiz", "lanet gardiyan", "üç kuruşluk adamlar" gibi sözler hakaret suçu oluşturmaz.
Hakaret Sayılan Kelimeler ve Sözler
Aşağıdaki türden ifadeler, Yargıtay kararlarına göre hakaret suçu kapsamında değerlendirilir:
- Küfür ve aşağılayıcı ifadeler: Şerefsiz, haysiyetsiz, alçak, pislik
- Hayvan isimleriyle hitap: Eşek, köpek, öküz, it
- Somut suç isnatları: Hırsız, rüşvetçi, sahtekar
- Kişinin fiziksel veya psikolojik özellikleriyle alay: Allahın topalı, kör herif
Örneğin, bir kişiye "şerefsiz" demek veya "hırsız" isnadında bulunmak, hakaret suçunu oluşturur. Ayrıca, sosyal medyada "amk" gibi kısaltmalar kullanmak da hakaret kapsamında değerlendirilir.
Hakaret Suçunda İfade Özgürlüğü ve Eleştiri Hakkı
Yargıtay ve AİHM kararlarına göre, ifade özgürlüğü demokratik toplumun temel taşlarından biridir. Kamu görevlileri veya siyasetçiler, eleştirilere karşı özel kişilere göre daha fazla hoşgörü göstermek zorundadır. Ancak, eleştirilerin somut olgu isnadı veya sövme içermemesi gerekir.
Örneğin, AİHM'in Lingens/Avusturya davasında, bir siyasetçiye yönelik "ahlaksızca" ve "yüz kızartıcı" ifadeleri, siyasi eleştiri kapsamında değerlendirilmiş ve ifade özgürlüğü kapsamında korunmuştur.
Sonuç
Hakaret suçu, kişilerin onur ve şerefini korumayı amaçlayan bir düzenlemedir. Ancak her kaba veya rahatsız edici söz hakaret sayılmaz. Yargıtay kararları, beddua, eleştiri ve kaba hitap gibi ifadelerin hakaret kapsamında değerlendirilmediğini ortaya koymaktadır. Bununla birlikte, açıkça küçük düşürücü veya aşağılayıcı ifadeler, hakaret suçunu oluşturabilir.
Hukuki süreçlerde bu ayrımın doğru yapılması, hem ifade özgürlüğünün korunması hem de bireylerin şeref ve haysiyetinin güvence altına alınması açısından büyük önem taşır.